Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine kaçak kat çıkanları (AI Profesyonelleri) ziyaret CES 2024

Geçmiş yıllarda sağlık teknolojileri, görüntü teknolojileri, 3D, otomotiv gibi temalar yıl boyunca profesyonelleri, tüketicileri peşinden sürükleyip gitti. Bu yıl -görünen o ki- 2023 yılında artık “halka inmesinde” beis görülmeyen AI teknolojileri “adamlar yapmış abi”  sözlerinin muhatabı olacak.

Bu yıl fuar ziyareti yapacağımız arkadaşlarımızla birlikte yerinde görüp şaşıracağımız (umarım bir miktar da feyz alacağımız) bir seyahat öncesi Z raporumu çıkartayım istedim.

Teknoloji felsefesinin temelleri son 15-20 yıldır sağlam adımlarla gelmekte.  Her yenilik sonrası akıllara gelen en gözde/bilinen teori “Maslow’ un ihtiyaçlar hiyerarşisi” diye bilinen Amerikalı psikolog Abraham Maslow’un 1943 yılında yapmış olduğu teoridir. Cep telefonlarının yaygınlaşması ile birlikte bu hiyerarşinin alt katlarına “Şarj”, internetin olmazsa olmaz zamanlara geldiği anlarda “Wi-fi” katmanları katılarak yapılan “şaka” temelli güncellemeler sonrasında, yıllar sonra ilk kez “birileri” bu piramidin en üstüne kaçak kat çıkmayı başardı.

-          Son 10 yılda insanlığın en büyük icadı olan “para”’ya alternatif coin’lerle birlikte yaşanan fırtına,

 

-           “bu coin mevzusu aslında işin küçük bir parçası” asıl iş blockchain mevzusunu anlamak diye konuşuldu…

-          Geçen on yıl boyunca NFT non-fungible token-,  AR , 3D vs. derken, esas oğlan sahneye çıktı. AI.

ChatGPT ile birlikte yapay zeka / makine öğrenmesi gibi konuların bir Hollywood senaristinin hayal gücünde kalan konular değil gündelik hayata hızlıca giren bir aktör olduğunu gördük. Tabii kendi AI teknolojisini yaratmayana kız vermiyorlar diye büyük abiler 2023 sonuna kadar açtılar kutuları. Google, Apple, Amazon…

Bu telaş niye ? sanki daha önceki teknolojileri çok anladın da AI teknolojisi neden bu kadar gerdi seni denebilir.  Haklılık payı olabilir, ancak;  solar enerji,  kablosuz teknolojiler, akıllı telefon ve uygulamalara şaşırmak-takip/taklit etmek anlamak -en azından bu sektörden profesyoneller için- çok da zorlayıcı olmamıştı.

Ancak bu yeni kavram, -yeni atılan kaçak kat- YAPAY ZEKA gibi bir temelle atılıyor. Kendi kendine öğreniyor ve ilerleyen aylarda göreceğiz ki, kendi kendine de karar vermeye başlayacak. Dolayısıyla, piramidin üstünde kurulacak yeni semtin ne olacağı ile ilgili fikrimiz net değil, daha az tahmin yapabiliyoruz.

Bir ara “yasaklasak mı acaba?” “bu kadar büyümesine izin vermemeliyiz” diye bahsedilen AI için temkinli yorum yapmak daha doğru olacak. Yoksa; Thomas More’un ütopyasını tartışan, “Evrensel Temel Gelir” konusunda yol haritası çıkaran bir AI teknolojisini beklemek fazla iyimserlik olacaktır.

Buraya kadarki çıkarımlara “insanlık adına” boyabatlı sosyal medya fenomeninin ifadesi ile ara vereyim “bakacağızz”

Sosyal devrimleri yaşayan bir kuşak olmasak da, dijital teknoloji devrimlerinin  bir kısmına şahitlik ettik. 1992 yılında DBase 4.2 çıktığında “Yazılımcılar işsiz kaldı, kimse böyle bir sistem varken program filan yazdırmaz” dönemleri yaşandı.

Yine aynı AI çözümlerine bakarak AI ile birlikte tarih olacak mesleklerin sıralı tam listesini yapmakla meşgul olan bir tayfa da var: “Avukatlar, developerlar, muhasebeciler, doktorlar…”

Maslow teorisi veya Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi, Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından 1943 yılında yayınlanmış bir çalışmada ortaya atılmış ve sonrasında geliştirilmiş bir insan psikolojisi teorisidir.

 Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi
 
Maslow teorisi, insanların belirli kategorilerdeki ihtiyaçlarını karşılamalarıyla, kendi içlerinde bir hiyerarşi oluşturan daha 'üst ihtiyaçlar'ı tatmin etme arayışına girdiklerini ve bireyin kişilik gelişiminin, o an için baskın olan ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafından belirlendiğini söz konusu etmektedir. Maslow'un kişilik kategorileri kendi aralarında bir dizilim oluştururlar ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişme düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez.

Maslow, gereksinimleri şu şekilde kategorize etmektedir.

1. Fizyolojik gereksinimler (nefes alma, besin, yemek, su, cinsellik, uyku, sağlıklı metabolizma, boşaltım)
2. Güvenlik gereksinimi (beden, iş, kaynak, ahlak, aile, sağlık ve mülkiyet güvenliği)
3. Ait olma, sevgi, sevecenlik gereksinimi (arkadaşlık, aile, cinsel mahremiyet)
4. Saygınlık gereksinimi (özsaygı, özgüven, başarı, başkalarına saygı duymak, başkaları tarafından saygı duyulmak)
5. Kendini gerçekleştirme gereksinimi (erdemli, yaratıcı, içten, problem çözücü, önyargısız ve hakikatleri kabul eder olmak)
6. Maslow'a göre birey için o an baskın olan gereksinimler hangi kategoriye ait gereksinimler ise, diğer deyişle günlük etkinlikleri ağırlıklı olarak hangi gereksinimleri doyurmaya yöneliyorsa, kişilik gelişmişlik düzeyi de onun istencinden ya da seçiminden bağımsız olarak bu gereksinim kategorisine karşılık gelen düzeyde bulunacaktır.

Belirli bir kategorideki gereksinimler tam olarak karşılanmadan kişi bir üst düzeydeki kategorinin gereksinimlerini algılamaz, böyle gereksinimleri yoktur. Örnek olarak günlük olarak karnını doyurabilen fakat güvenlik içinde bulunmayan, kendini sürekli olarak olası bir tehdit altında algılayan bir insanın, dünya görüşünü geliştirmek için kitap okumak gibi bir gereksinimi yoktur.

Belirli bir gereksinim kategorisindeki gereksinimlerin karşılanması durumunda kişi, bir üst kategorideki gereksinimleri karşılamaya yönelecektir. Bu durum kişilik gelişme düzeyini de bir üst düzeye sürükleyecektir.

Maslow'a göre psikologların yapması gereken, bireyin kendini gerçekleştirme (self-actualization 'kendini gerçekleştirme') aşamasına gelmesinin önündeki engelleri ortadan kaldırmasına yardım etmektir.

Maslow'a göre ortalama bir bireyin hiyerarşinin alt basamağından üst basamaklara çıkıldıkça, %85’ten %10'a kadar bir dilimde her basamakta belli bir tatmin oranının söz konusudur

Tecrübem o ki; teknolojiyi anlamak, inovasyon yapmak – takip etmek her dönem geçer akçe.

Yukarıda kurulan yeni mahalleyi anlamak, -henüz imar planları revize edilebiliyorken-  merak etmek, yer bakmak faydalı olacaktır.  2024 CES’i bu gözle ziyaret edeceğiz.

Ziyaret sonrası yazımızda görüşmek üzere.

Zafer BOLAT

Ocak 2024